19-го января 2022 года в нашем Литературном музее-комплексе им. Кулантая открылась выставка коллекции Бурцевой Клары Гаврильевны «Көмүскэллэрбит, аанньалларбыт», посвященная январским праздникам – Рождеству Христову и Крещению.
Пухов Иннокентий Васильевич 1904 сыллаахха кулун тутар 12 күнүгэр Бороҕон улууһун Курбуһах нэһилиэгэр төрөөбүт. 1923 сыллаахха Байкалов К. К., Якутскай уобалас уонна хотугу кыраай хамандьыырын ситимнээччинэн сылдьыбыт, Саһыл Сыһыыны босхолооһуҥҥа кыттыбыт. 1926 сыллаахха Дьокуускайдааҕы Педтехникуму бүтэрбит уонна Иркутскайдааҕы универститека киирбит. 1930-1936 сс. — Педтехникум преподавателэ, ону таһынан оскуолаларга үөрэх программаларын уонна учебниктарын, саха тылын маҥнайгы… (читать далее)
Биһиги, СӨ наукаларын үтүөлээх детелэ, К.Д. Ушинскай, Н.К. Крупскайа, А.С. Макаренко ааттарынан педагогическай мэтээллэр толору кавалердара, РФ норуотун үөрэҕириитин туйгуна, Алтай Ленискэй комсомолун бириэмийэтин лауреата, Уус-Алдан улууһун, Дүпсүн нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, РФ суруйааччыларын союһун чилиэнэ, поэт-сатирик, педагогическай наука доктора, профессор Виктор Федорович Афанасьев-Алданскай олоҕун, үлэтин сырдатар аналлаахпыт. Виктор Федорович Республика оскуолаларын историятын дириҥник билиигэ-көрүүгэ, үөрэтиигэ,… (читать далее)
1946 сыллаахха олунньу ый 7 күнүгэр Уус-Алдан улууһугар Дүпсүн нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Саха государственнай университетын историко-филологическай факультетын үөрэнэн бүтэрбитэ. Василий Босяк айар үлэнэн 1964 сылтан дьарыктанар. Ити сыл «Эдэр коммунист» хаһыакка кини хоһоонноро тахсыбыттара. II-с «Азия оҕолоро» спортивнай оонньуулар гимнин автора.Филологическай наука доктора, литературовед Николай Тобуруокап поэт Василий Босяк туһунан маннык суруйбут: «Биллэн туран, киһи поэзияны… (читать далее)
Бүгүн, Өлтөх нэһилиэгин кырдьаҕаһа, кыраайы үөрэтээччи, суруналыыс, суруйааччы Охлопков Иван Афанасьевич-Туймалыырап төрөөбүт күнэ. Иван Афанасьевич 1932 сыллаахха тохсунньу 30 күнүнэр Уус Алдан улууһун I Өлтөх нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Мүрү орто оскуолатын үөрэнэн бүтэрэн, Сэбиэскэй Аармыйаҕа сулуусбалаан холкуоска, «Ленинскэй тэрийээччи» хаһыакка, лесхозка, сибээс узелыгар үлэлээбитэ. Олоҥхонон умсугуйан олоҥхо суруйарга холонон «Өрөгөйдөөх Өркөн Бэлиикэй», «Дуолан Дьокутай» олоҥхоҕо тойуктардаах…. (читать далее)
1908 сыллаахха тохсунньу 30 күнүгэр Дүпсүн улууһун Бастакы Өспөх нэһилиэгэр төрөөбүт. Дьокуускайдааҕы советскай-партийнай оскуоланы бүтэрбит. 1931-1933 сылларга Иркутскайдааҕы педагогическай институтка үөрэммит. Райисполком сэкэрэтээринэн, бэрэссэдээтэлинэн, «Эдэр большевик» хаһыат эрэдээктэринэн, Дьокуускайдааҕы кинигэ кыһатын уонна араадьыйа биллэрэр-иһитиннэрэр Кэмитиэтин эрэдээктэр-тылбаасчытынан, «Кыым» хаһыат эрэдээксийэтин тылбаас салаатын сэбиэдиссэйинэн, А.С. Пушкин аатынан Дьокуускайдааҕы бибилитиэкэҕэ 21 сыл устата — библиограбынан, дириэктэри солбуйааччынан, дириэктэринэн… (читать далее)
Социалистическай реализмы төрүттээччи нуучча уонна аан дойду литератураларын классига А.М. Горькай 1934 с., Советскай Союз суруйааччыларын I съеһин трибунатыттан элбэх омук литератураларын маастардарыгар «бэйэ-бэйэҕит айымньыларгытын тылбаастаһыҥ» диэн ыҥырбыт. Кини норуоттар доҕордоһууларын бөҕөргөтүүгэ, национальнай литературалары, бэйэ-бэйэлэригэр үтүө сабыдыаллаһыннаран, байытыһыннаран сайыннарыыга тылбаас уһулуччу суолтатын бэлиэтээн эппит. Нуучча тылыттан сахалыы тылбаас ордук Улуу Октябрьскай социалистическай революция бастакы күннэриттэн… (читать далее)
1905 сылга бастаан нуучча сирин барытын долгутан хамсаппыт революция Саха сиригэр тиийэн кэлэн кинилэри долгуппута урукку өртүгэр туохха да сыстыбына, билиминэ олорбут дьону. Сытар ынаҕы туруоруо суох курдук быһыылаах дьон эмискэччи хамсаан-имсээн, саҥаран-иҥэрэн кэллилэр: киһи үөйбэтэх-өйдөөбөтөх тылларын тыллаһан бардылар. Урукку өртүгэр сахалар тугу да билбэт, тугу да гыммыт-дьаһайбыт иһин тугу да өрө эппэт, туохха да… (читать далее)
Тохсунньу 5 күнүгэр Васильев дьиэтигэр киин кэмитиэт мунньаҕа буолбута, ол мунньах түмүгүнэн Арассыыйа Миниистэрдэрин Сэбиэтин бэрэссэдээтэлигэр граф де Виттеҕэ тэлэгэрээммэ суруйбуттара. Ол тэлэгэрээммэҕэ бары төлөбүрдэртэн босхолуулларын туһунан модьуйууларын биллэрбиттэрэ. 1906 сыллаахха олунньу 5 күнүгэр “Сахалар сойуустарын” уобаластааҕы сийиэстэрин тэрийии туһунан ыҥырыы ыытыллыбыта. “Сахалар сойуустара” либеральнай-демократическай буолан радикальнай модьуйуулары туруорбатаҕа. Баар судаарыстыбаны, монархияны утарбатаҕа. Ирдэбиллэригэр Саха… (читать далее)
В.В. Никифоров оҥорбут “Саха уобаластааҕы земскэй бэйэни салайыныы сүрүн торума” бырайыак бэйэтин салҕааһынын уонна сайдыытын 1906 сыллаахха тохсунньу 4 күнүгэр В.В. Никифоров тэрийбит “Сахалар сойуустарыгар” булбута. Кини бастаан бэйэтин дьиэтигэр ахсынньы 31 күнүгэр доҕотторун мунньан сүбэ мунньах тэрийбитэ. Кинилэртэн өйөбүлү ылаат, В.В. Никифоров тэрийэр бөлөҕүн кытта Жураковскай диэн уобалас типографиятын сэбиэдиссэйин дьиэтигэр тохсунньу 4 күнүгэр… (читать далее)
