Бу Потсдамнааҕы конференция иннинэ 1943 сыллаахха Тегераҥҥа, уонна 1945 сыл олунньу ыйга Крымҥа, үс дойду баьылыктара иккитэ көрсүһэ сылдьыбыттара.
Бу Потсдамскай конференция тэрээһин өттүнэн сүрдээх эппиэтинэстээх үлэ этэ, ол курдук ССРС, АХШ уонна Великобритания спецслужбаларын утумнаах үлэлэрин түмүгэр бу международнай конференция куттала суох ыытылларын хааччыйбыттара.
Ол курдук Берлиҥҥэ буолбут Европа уонна аан дойду дьылҕатын быһаарбыт конференция куттала суох ыытылларын кимнээх хааччыйбыттарай ?.
Оччотооҕу ССРС НКВД салайааччыта Советскай Союз Маршала Л.П. Берия, кини солбуйааччыта С.Н. Круглов, уонна Сталин личнай охранатын начальнига Н.С. Власик.
Бу ураты политическай суолталаах событияҕа биһиги биир дойдулаахпыт Уус-Алдан улууьун Дупсүн нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Саввич Гоголев буолар.
Кини оччотооҕу Дүпсүн улууһун Тэбиик нэһилиэгин «Махаайкы» диэн кыракый алааска , дьадаҥы дьиэ кэргэнигэр Гоголев Савва Матвеевич уонна Гоголева Анна Семеновна дьиэ кэргэннэригэр төрөөбүтэ.
Оччотооҕу олох сиэринэн кыра Коля «Маслов» аатын сүгэр Дүпсүн сэттэ кылаастаах оскуолатыгар үөрэнэ киирбитэ, уонна ситиһиилээхтик 1932-1935 сылларга үөрэнэн бүтэрбитэ.
Үөрэҕин бүтэрэн баран Найахы начальнай оскуолатыгар учууталлаабыта.
Онтон 1938 сылтан Чараҥай ситэтэ суох орто оскуолатыгар биир сыл учууталлаан баран, салгыы Мүрү начаалынай оскуолатыгар улэлээбитэ.
Салгыы улэҕэ уопутуран баран Саһылыкаан оскуолатыгар сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ.
Сэрии буолуон иннинэ «Бассабыыктыы тэрийээччи» оройуон хаһыатыгар литературнай отдел сотруднигынан үлэлии киирбитэ.
Аҕа дойду сэриитэ саҕаланаатын кытта бастакы хомуурга тубэһэн 1941 сыллаахха атырдьах ыйын 12 күнүгэр дойдутун көмүскэлигэр аттаммыта. Сэрии бастакы сылларыгар Иркутскай уобалас «Мальта» станциятыгар младшай командирдары бэлэмниир курска үөрэнэн, младшай сержант званиятын ылбыта.
Ити курдук Николай Саввич Гоголев бойобуой суола 1942 сылтан 598 стрелковай полкаттан саҕалаан Берлиҥҥэ тиийэн түмүктэммитэ.
Кини пограничнай полкаҕа уонна НКВД сэриилэригэр сулууспалаабыта, фроҥҥа сэриилэһэр кэмигэр иккитэ бааһырыы ыла сылдьыбыта.
Кини кыайыыны Берлиҥҥэ сулууспалыы сылдьан көрсүбүтэ, бу сырыттаҕына кинини атын чааска сүүмэрдээн балтараа ыйы быһа байыаннай үөрэхтэрин өссө чиҥэтэн бэлэмнээбиттэр.
Бу үөрэтэллэрин былаһын тухары хамандыырдара ханна, туохха, бэлэмнииллэрин эппэттэр эбит.
Ол саҕана ХНТ Куттал суох буолуутун бас билэр аармыйата тэриллиэхтээх диэн истэллэр эбит, ол онно бэлэмнииллэрэ буолуо диэн саныыллар эбит.
Бу үөрэнэ сырыттахтарына от ыйын 17 күнүгэр сарсыарда эрдэ туруораннар самолеттар түһэр сирдэригэр илдьэн харабылга туруорбуттар.
Бу эрэ кэнниттэн сэрэйбиттэр ханна, туохха бэлэмнээбиттэрин.
Кылгастык Николай Саввич Гоголев Потстдамскай конферецияҕа хайдах харабылга турбутун бу курдук ахтан хаалларбыта » Биһиги үөрэнэ олорор сирбититтэн алта-сэттэ биэрэстэлээх аэродромҥа массыынан илдьибиттэрэ уонна постка туруортаабыттара .
Ол турдахпытына күнүс уон икки чаас ааһыыта бастаан хас да истребителлар байыаннай самолеттар көтөн кэлбиттэрэ .
Кинилэр кэннилэриттэн үрүҥ көмүс дуйдаах улахан самолет уҥа-хаҥас өртүгэр алталыы истребитель арыалдьыттаах көтөн кэлэн түспүттэрэ.
Онтон эмиэ инник истребителлар көтөн кэлэн түспүттэрэ.
Ити күн биһиги киэһээ түөрт чааска диэри турбуппут да сылайбатах этибит.
Кэлбит дьон массыыналарга олоро-олоро икки ойоҕосторунан , кэннилэринэн мотоциклаах саллаатарынан арыаллатан бытааннык айаннаан барбыттара, биһигини туохха бэлэмнээбиттэрин дьэ сэрэйбиппит.
Сарсыныгар от ыйын 18 күнүгэр сарсыарда 9ч 30 м. саҕана постка туран аан бастаан Сталины, конференцияҕа кэлбит советскай делегация чилиэннэрин, АХШ президенын Г. Трумэни, Великобритания премьер-министрын У.Черчиллы, уонна лейбористкай партияҕа кандидатынан турбут Этлины» көрбүппүт диэн суруйбут ахтыыта баар.
Потстдамскай конференция 1945 сыл от ыйын 18 күнүттэн саҕаланан баран атырдьах ыйын 3-күнүгэр диэри үлэлээбит.
Делегациялар сылдьар сирдэрин хас эмэ төгүл сапердар бэрэбиэркэлииллэр эбит.
Бу кутталаах уонна эппиэтинэстээх үлэҕэ эҥкилэ суох сулууспалаабытын түмүгэр чааһын хамандыырыттан хайҕал суругунан бэлиэтэнэн турар.
Бу манна даҕатан эттэххэ, Гоголев Николай Саввич оччолорго армияҕа баар «осуобай» отдел бэрэбиэркэтин кэнниттэн эрэ харабылга туруорбут буолуохтаахтар.
Сэриигэ сылдьыбытын тухары, биир даҕаны буруйга сэмэҕэ тиксибэтэх саллааты эрэ харабылга туруорбут буолуохтаахтар диэн киһи сэрэйэн көрүөн сөп.
Сэрииттэн эргиллэн кэлэн баран 1946 сыллаахха ССКП Уус-Алданнааҕы райкомугар инструкторынан үлэлии киирбитэ, онтон тэрийэр партийнай сэбиэдиссэйинэн 1956 сылга диэри үлэлээбит.
Сэрииттэн кэлэн баран Дүпсүн сириттэн төрүттээх Лугинова Прасковья Петровна диэн кыыһы кэргэн ылан биэс оҕону төрөтөн күн сирин көрдөрбүттэрэ, Николай, Владимир, Александр, Петр, уонна соҕотох кыыстара Татьяна. Николай Саввич Гоголев күн сиригэр көрдөрбүт оҕолоруттан сыдьаан тарданнар республика бары муннуктарыгар сиэннэрэ уонна хос сиэннэрэ айымньылаахтык үлэлии сылдьаллар.
Прасковья Петровна олоҕун устатын тухары Мүрү орто оскуолатыгар начальнай оскуолатыгар үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ.
Олоҕун тиһэх сылларыгар 1994 сыллаахха бииргэ үлэлээбит коллегатын кытта РСФСР ЯАССР үтүөлээх учууталын И.П. Рыбкинаны кытта Мүрү №1 оскуолатыгар музей тэрийэн хаалларбыттара.
Бу улахан хайҕаллаах дьыала буоларын олохтоох дьоннор, уонна ыраахтан кэлэ сылдьар ыалдьыттар, манна үлэлээн ааспыт ветеран учууталлар мэлдьи тоһоҕолоон бэлиэтииллэр.
Учуутал сыралаах үлэтин түмүгүнэн «Норуот үөрэҕэриитин туйгуна» аат иҥэриллибитэ.
Гоголев Николай Саввич Дьокуускайга сэбиэскэй партийнай оскуолаҕа үөрэнэн младшай агроном идэтин ылбыта.
Кини партия эрэллээх байыаһа буоларынан анаабыт сирдэригэр тиийэн үчүгэй түмүктэри ситиьэрэ, ону кини элбэх грамоталара уонна туоһу суруктара кэрэһэлииллэр.
Ол курдук Суоттуга Дүпсүҥҥэ, Өлтөххө араас партийнай үлэлэргэ, кэлин оройуон сельполарыгар үтүө суобастаахтык үлэлээн 1971 сыллаахха пенсияҕа тахсыбыта.
Бииргэ үлэлии сылдьыбыт дьоннор кэпсээннэринэн, үлэтигэр бэриниилээх, чиэһинэй кырдьыксыт киһи эбит.
Олоҕун устатын тухары сэбиэскэй партийнай стаһа 30 сылга тиийэр, үлэтин уопсай стаһа 43 сылга тэҥнэһэр.
Олоҕун тиһэх сылларыгар Николай Саввич Гоголев сэриигэ илдьэ сылдьыбыт портупеятын, тутта сылдьыбыт малларын, элбэх грамоталарын, улуустааҕы музейга бэлэх уунан хаалларбыта биһиги фондабытыгар харалла сыталлар. «Коммунизм актыыбынай тутааччылара буоларгытыгар баҕарабын» диэн.
