Матвеев Федор Петрович – Даллык Сүөдэр
(1881-1963)
II Байаҕантай нэһилиэгэр төрөөбүтэ.Аҕата Матвеев Петр Иванович – Чөрүмүөй Бүөтүр, ийэтэ Баайаҕаттан төрүттээх Попова-Местникова – Матвеева Акулина Алексеевна Баайаҕа Попов Алексей Никифорович – Туман Өлөксөй кыыһа. Ийэтин төрдүгэр уус-уран тыллаахтар, олоҥхоһуттар бааллара биллэр. Ол туһунан биллиилээх кыраайы үөрэтээччи Андросов Е.Д. кинигэлэригэр ааҕыахха сөп.
Эдэр сылдьан кэргэннэммит. Үс оҕоломмут. Кэргэнэ Өкүлүүн уолун төрөтөн баран босхоҥ буолан сытан эрдэ өлбүт. Икки кыыһа кэргэннэнэн баран босхоҥ буолан өлбүттэр. Уола Матвеев Яков Федорович милиииссйэҕэ үлэлии сылдьан сэрии кэмигэр репрессияҕа түбэһэн Эһэ Хайаҕа хаайыыга өлбүт.
Сааһын тухары кыһыннары-сайыннары колхоз булчутунан сылдьыбыта. «Хара түүлээхчиттэр» күтэри, моҕотойу маҕаһыыҥҥа заготовкаҕа туттараллара. Кыһынын «үрүҥ түүлээҕи» кырынааһы, солоҥдону, тииҥи, куобаҕы. Билиргэ олордохторуна 1953 с. андаатары аҕалан ыыппыттара диэн кэпсээбитэ сиэн быраата Матвеев Гаврил Петрович. 1-2 сүөһүтүгэр моой оттуура.
Даллык Сүөдэр кырдьар сааһыгар Танда Билиригэр быраатыгар Матвеев Петр Петровичтаахха – Тайбааһыҥҥа олорон өлбүтэ.
Быраата Матвеев Гаврил Петрович – Уолчаан ахтыбытынан отоһуттуур идэлээх эбит. Оҕо бааһырдаҕына “сир кулгааҕа” диэн үүнээйини хаар анныттан булан киллэрэн бороһуок буолуор диэри мэлийэн сүөгэйгэ булкуйан соторо үһү. Төбүрүөнү, уот бааһын талах уутунан, куобах көхсүн хаанынан эмтиирэ. Сиэри туому билэрэ, тутуһара. Сүгэ олугар хатыҥы охторор буоллаҕына хайаан да бэлэх биэрэрэ. Саһарардаабыт дьону балыгынан эмтиирэ. Көҥдөйдөөх маһы охтордоҕуна мутугуттан ылан хайаан да көҥдөйүгэр угара. Алгыс тылы элбэҕи билэрэ. Араас түгэннэргэ алгыыра.
Оскуола оҕолорун сынньалаҥнарыгар абааһылааҕы кэпсээн аралдьытара. Көрсүбүт да буолара.
Олоҥхото: “Таас Устуруунньа Бухатыыр”, Ньургун Боотурга Кулун Куллустуур бухатыыр туһунан ыллыыра.
Заболоцкай Василий Петрович – Бачы Баһылай
(1868-1939)
Бачы Баһылай Тайҕа Уйбаан бииргэ төрөөбүт убайа. Сэниэтик олорбут, Таанньараҥ диэки олохтоохтор.
Икки улахан дьаллыктааҕа биллэр. Бастакытынан, аатырбыт мас ууһа. Улахан уус. Танда таҥаратын дьиэтин тутууга Заболоцкай Семен Николаевичка – Тыргыыс Сэмэҥҥэ көмөлөһөөччү быһыытынан сылдьыбыт. Осукола дьиэлэрин уонна Билиргэ турбут Килээбир – Готовцев бас билэр дьиэтин, кэлин ородобуой дьиэ буолбута, маастардаан туттарбыт. Өймөкөөҥҥө, эмиэ Тыргыыс Сэмэнниин буолуо, таҥара дьиэтин тутуспут. Дьокуускайга мас дьиэлэр тутууларыгар үлэлээбит.
Иккиһинэн, нэһилиэгэр улууһугар биллибит улахан олоҥхоһут. Бодойбонон, Өймөкөөнүнэн, Дьокуускайынан киэҥник кэрийэ сылдьан олоҥхолообут.
Биир кэмҥэ нэһилиэгэр кинээстии (старшина) сылдьыбыт. Билиҥҥи Максим күөлүгэр (Кураанах алааска) уу куттарыытын туһунан санааны аан бастаан кини эппитин туһунан кырдьаҕастар ахтыылара баар. Оннук киэҥ толкуйдаах, ырааҕы өтө көрөр киһи олорон ааспыт.
Кыыһа Заболоцкая Мария Васильевна учуутал, күтүөтэ Бурнашев Гаврил Иванович Танда оскуолатыгар 1940-1941 сс. директорынан үлэлээбитэ. Сиэнэ Верхоянскай оройуонун Баатаҕай бөһүөлэгин олохтооҕо Протопопов Александр Иванович, Бачы Баһылай сиэнэ, субу курдук ахтыбыт: “Заболоцкай Василий Петрович 1868 сыллаахха төрөөбүт, Уус-Алдан оройуона, саха, партията суох, 1929 с. сэтинньи 11 күнүгэр хаайыллыбыт. Дьиҥэр мин эһэм дьиэтигэр-уотугар өр тэһийэн олорбот, барар-кэлэр, ускул-тэскил сылдьар саҥнаах киһи эбитэ үһү, онон олох байбатах, ат көлөнү эҥин туһамматах киһи. Аҕыйах ынах сүөһүтүн дьаһаллаах баҕайы эмээхсинигэр хаалларара. Оннооҕор тыаҕа оттор маһын кэрдэн баран: ”Чэ, сөп буолары кэртим быһыылаах”, диэн сүгэтин төҥүргэскэ саайан кэбиһэн баран, дьиэтигэр киирбэккэ баран хаалара үһү. Бу кэлин өлбүт Уус-Алдан олоҥхоһута Роман Петрович Алексеев мин Мүрүгэ үөрэнэ сырыттахпына: “Эһэҥ Бачы Баһылай олоҥхолуурун истэрим” — диэн баран ол олоҥхотун ааттыыра. Ыллыырынааҕар этэрэ ордук чуолкай, хомуһуннаах этэ диирэ. Дьиҥэр Бачы Баһылай олох байбатах, ханна да уҥа-хаҥас буккуллубатах, бандьыыттаабатах эҥин киһи. Кини Иркутскай уобаласка көскө ыытыллыбыт” (“Чолбон” сурунаал №7 1999 с.)
Ыллаабыт олоҥхото биллэринэн «Арҕаһыгар арыы мастаах, аҥаалык улардаах, моонньу боруулаах күөллээх, мороду кустаах, буурҕалаах айаннаах бурҕаат буулуур аттаах Буура Дохсун Бухатыыр».
Егоров Роман Яковлевич – Уһун Арамаан.
(1928-2003)
Эдэр сылдьан Даллык Сүөдэргэ уһуллубут, маны таһынан “Кыһыл ойууну” туруорарга бэлэмнэнэ Жирков Михаил Васильевичка (Саха театрын артыыһа) үөрэммит.
Кэлин куоракка киирэн “Тойук” ансаамбылы тэрийсэн, онно ыллаан аатырбыта.